Ontwaakt, verworpenen der aarde

Sommigen maken van miserie hun uithangbord. Dat de mutualiteit op het fotootje daarbij naar Job verwijst, hoeft ons niet te verbazen. Onze gewijde geschiedenis leert ons dat die man veel heeft afgezien in zijn leven, maar zijn lot daarbij aanvaard heeft. Hij is niet in opstand gekomen, heeft zijn leven geen andere wending gegeven. God geeft, God neemt, Amen. Voor de Mutualité Neutre de la Santé is dat geen probleem. Miserie is hun core-business .

Wijkontwikkelingsprojecten proberen daar wel iets aan te doen. In een wat achtergestelde buurt worden hier en daar wat woningen door de stad opgekocht en gerenoveerd. Bedoeling is om die dan te koop of te huur te stellen voor mensen die onder normale marktomstandigheden dergelijke woning niet zouden kunnen betalen. Ze gaan er van uit dat die goede voorbeelden als hefboom zullen werken. Al bij al gaat men heel voorzichtig te werk. Het sociaal weefsel in de buurt mag immers niet aangetast worden. Een pleintje aanleggen of een parkje opknappen kan nog net. Door kleine, bijna 'chirurgische' ingrepen wil men vooral de 'aanwezige potenties' nieuwe kansen geven. Een recent bezoek aan enkele realisaties in wijk van de Lange Van Bloerstraat en Violetstraat in Antwerpen leerde ons echter dat het vooral nieuwe mensen zijn, van buiten de wijk, die in deze woningen geïnteresseerd zijn. Maar dat hoeft geen probleem te zijn, op de lange duur zouden de anderen wel vanzelf volgen.

In de Rotterdamse wijk Hoogvliet had men het zo niet begrepen op dat gepruts in de marge. Als de structuur van de wijk fout zit, als het sociaal weefsel beperkend is in de plaats van verrijkend, dan kun je er beter de buldozer inzetten. Ander en beter, zeg maar. Ze hebben direct een paar duizend huizen gesloopt en kompleet nieuwe wijken aangelegd. In fasen weliswaar: mensen konden tijdelijk elders terecht en kregen later de mogelijkheid om in de nieuwe wijken hun intrek te nemen.

Typisch Hollands denken we daarbij: die denken nog steeds dat ze God kunnen spelen en de samenleving van achter een tekentafel maken.

Maar wat zegt onderzoek daar nu over ?
Veldboer, Duyvenvak, Kleinhans en Boonstra hebben eens nagekeken wat die drastische herstructurering in Hoogvliet tot gevolg heeft gehad op het vlak van sociale mobiliteit (publicatie). Zij komen tot twee belangrijke conclusies. Een: zo'n buldozer (een assertief woonbeleid noemen ze dat) zet mensen in beweging. Ze zijn verplicht zich anders te gaan organiseren dan voorheen. En twee: de meest zwakke in de wijk maken de grootste sociale stijging. Deze zijn achteraf dan ook het meest tevreden met de veranderingen. Die veranderingen gaan niet alleen over het wonen in een huis met een echte badkamer, maar ook, bij voorbeeld over het vinden van werk. Diegenen die het voorheen nog niet zo slecht hadden, ervaren het minst positieve vooruitgang. Belangrijk daarbij is dat de fameuze 'sociale cohesie' in de wijken amper verminderd is. Ze suggereren dat dit komt omdat mensen, wanneer ze gezamenlijk voor grote veranderingen staan, gemakkelijker nieuwe sociale relaties aanknopen.

Dat stemt misschien toch eens tot nadenken. Als goedmenende middenklassers enkele panden in een achtergestelde wijk renoveren, worden vooral middenklassers er beter van. Als de wijk met de grond wordt gelijk gemaakt, profiteren die middenklassers er niet van, maar wel de meest achtergestelde bewoners...